Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar
Aşı ile önlenebilen hastalıklar derken genellikle çocuk enfeksiyonlarını kastetmekteyiz. Diğer yandan biz bakteri ya da virüs gibi mikro organizmalar nedeniyle meydana gelen hastalıklara enfeksiyon adını veriyoruz. Bu enfeksiyonlardan bir kısmı, özellikle de bağışıklık sistemleri henüz gelişmemiş çocuklarda kolayca bulaşabilirken, bazıları kolay kolay başka insanlara bulaşmamaktadır.
Hepatit B, hepatit B virüsünün (HBV) yol açtığı bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Enfeksiyon kronikleştiği zaman karaciğer sirozu, karaciğer kanseri, karaciğer yetmezliği ve ölüm ile sonuçlanabilir. Hepatit B Aşı ile önlenebilen hastalıklardan olup aşıları devlet tarafından ücretsiz olarak sağlanmaktadır.
Halk arasında kuşpalazı olarak bilinen difteri, Corynebacterium diphteriae bakterisinin solunum yolunda veya ciltte enfeksiyona yol açtığı bir hastalıktır. Difteriye karşı aşı geliştirilmeden önce özellikle 15 yaş altındaki çocuklarda tüm dünyada önemli bir ölüm nedeni olmuştur. Difteri hastalığı aşı ile önlenebilen hastalıklardan olup aşıları devlet tarafından ücretsiz olarak karşılanmaktadır. Ancak günümüzde difteri vakalarına oldukça seyrek rastlanmaktadır.
Tetanoz, toprakta bulunan Clostridium tetani bakterisinin ürettiği toksinlerin kas kasılmalarına yol açtığı bir sinir sistemi hastalığıdır. Bakteri vücuda girdikten sonra toksin üretir ve bu da başta boyun ve karın kaslarında ağrılı kasılmalara neden olur. Ayrıca nefes alma problemleri, nöbet ve felce sebep olup tedavi edilmediğinde ölümcül olabilir. Tehlikeli ve ölümcül bir hastalık olabilen tetanoz da aşı ile önlenebilen hastalıklardan olup aşıları devlet tarafından ücretsiz olarak karşılanmaktadır.
Boğmaca, Bordetella pertussis bakterisinin yol açtığı ve şiddetli öksürük nöbetlerine neden olan çok bulaşıcı bir enfeksiyondur. Haftalarca sürebilen öksürük nöbetleri, zatürre, havale, beyin hasarı ve ölüme sebep olabilir. Bebeğinin bu hastalığa yakalandığı durumda beslenmesi, hatta nefes alması bile zorlaşabilir. Hastalık çoğunlukla bir yaş altı bebekler ve ergenlerde görülmektedir. Boğmaca hastalığı da aşı ile önlenebilen hastalıklardan olup aşıları devlet tarafından ücretsiz olarak karşılanmaktadır.
Verem olarak bilinen tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis bakterisinin yol açtığı, esas olarak akciğerleri etkilemekle birlikte, beyin, böbrekler veya omurgada da hasar yaratabilen bir enfeksiyondur. Geçmişte büyük oranda korkulan ve ölümlere neden olan bu hastalık, aşılar sayesinde günümüzde büyük oranda kontrol altına alınmıştır.
Çocuk felci (poliomiyelit), çok bulaşıcı bir virüs enfeksiyonudur. Virüs ağız yoluyla vücuda girdikten sonra saatler içinde geri dönüşümsüz bir felce neden olabilir. Hastalığın tedavisi yoktur, yalnızca belirtileri gidermeye yönelik tedavi verilir. Geçmişte bir çok çocuğun sakat kalmasına neden olan bu hastalık da aşı ile önlenebilen hastalıklardan olup günümüzde büyük oranda kontrol altına alınmıştır.
Pnömokokal hastalıklar, Streptococcus pneumoniae (pnömokok) adı verilen bakterinin yol açtığı enfeksiyonlardır. Bu enfeksiyonların bazıları yaşamı tehdit edicidir. Pnömokok bakterisi özellikle küçük çocuklarda kan dolaşımı enfeksiyonu (bakteriyemi), zatürre, menenjit ve orta kulak iltihabının en sık nedenini oluşturur. Bunlardan özellikle kan dolaşımı enfeksiyonu ve menenjit gibi durumlar ağırdır ve genellikle hastanede tedaviyi gerektirir. Önemli sıkıntılara yol açabilecek bu enfeksiyonun neden olduğu hastalıklar da aşı ile önlenebilmektedir.
(Sağlık Bakanlığı Aşı Takvimi’nde Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak (KKK) olarak 3’lü karma aşı olarak yapılmaktadır. )Kızamıkçık, kızamıkçık virüsünün yol açtığı, genellikle çocuklarda yüksek olmayan ateş, boğaz ağrısı ve döküntü ile hafif bir hastalık oluştururken, aşılanmamış gebelerin bebeklerinde ciddi doğum kusurlarına neden olabilen bir enfeksiyondur. Hastalık, aşı bulunmadan önce başta okul çağı çocukları arasında olmak üzere birkaç yılda bir salgınlara neden oluyordu.
Kızamık, kızamık virüsünün boğaz ve burundaki solunum yollarından başlayıp bu bölgelerdeki lenf düğümlerinden yayılarak tüm vücudu etkilediği çok bulaşıcı bir enfeksiyondur. Ateş, halsizlik, öksürük, burunda akıntı, gözlerde kızarıklık ile başlayan ve sonrasında döküntünün görüldüğü ve kulak enfeksiyonu, ishal, zatürre, beyin hasarı ve ölüm gibi komplikasyonlara yol açabilir. Çok bulaşıcı olan kızamık dünyanın her yerinde görülebilen bir hastalıktır. Kızamık hastalığı da aşı ile önlenebilen hastalıklardan biridir.
Kabakulak, damlacık yolu ile bulaşan bir virüstür. Ateş, baş ağrısı, kas ağrısı, yorgunluk, iştah kaybı ile başlayıp çene kemiğinin yanlarında tek veya iki taraflı şişlik ile devam eden bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalık en çok okul çağı çocukları ve üniversite çağı genç erişkinleri etkiler. Aşısı bulunmadan önce çocukluk çağında menenjit ve sağırlığın sık nedenlerinden biri olmuştur. Aşı ile önlenebilen hastalıklardan olan kabakulağın aşıları devlet tarafından ücretsiz olarak karşılanmaktadır.
Hib (Hemofilus influenza tip b ) 5 yas altındaki çocuklarda sık görülen ve basta menenjit olmak üzere ölümle sonuçlanabilen birçok ağır hastalığa neden olan bir bakteridir. Hib kaynaklı enfeksiyonlar ,5 yas altındaki her çocuk için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Sağlıklı çocukların ortamda bulunan bakterilerini soluması ile hastalık damlacık enfeksiyonu seklinde kolayca bulaşır. Özellikle kreş ve ana okullarındaki çocuklarda Hib enfeksiyonuna yakalanma riski daha fazladır.
Suçiçeği, Varicella zoster virüsünün yol açtığı, kaşıntılı sıvı dolu kabarcıklara dönüşen ve tüm vücuda yayılan döküntünün ana belirtisi olduğu çok bulaşıcı bir enfeksiyondur. Suçiçeği virüsü, hastalığı kapmış kişiden yayılan damlacıkla bulaşır. Çocuklarda genellikle kendini sınırlayan bir enfeksiyon şeklinde geçen hastalık, ergenler, erişkinler ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde çok ağır olabilmektedir. Suçiçeği hastalığı da aşı ile önlenebilen hastalıklardan olup aşıları ücretsiz olarak devlet tarafından karşılanmaktadır.
Hepatit A virüsünün neden olduğu karaciğer iltihaplanmasıdır. Hastalık basit bir şekilde gelişir, komplikasyon yapmaz. 2-3 hafta içinde geçer. Tedavisi dinlenmektir. Virüs sudan, pis yiyeceklerden, kakadan ve mide yoluyla geçer. En önemli tedbir her yiyeceğin özenle yıkanması, ellerin temiz olmasına dikkat edilmesidir.
Rota Virüs, mide ve bağırsaklarda enfeksiyona neden olarak, kusma, ateş ve karın ağrısının eşlik ettiği sulu ishale yol açar. Bebekler ve çocuklardaki ağır mide-bağırsak enfeksiyonunun en sık sebebidir. 5 yaşın altındaki hemen hemen her çocuğun enfekte olduğu bilinmektedir. Çok bulaşıcı olan rotavirüs, enfekte bireylerin dışkıları ile yayılır. Bulaşma insandan insana temas ile veya virüsün, bulaştığı eşya ve gereçlerden ağız yoluyla sindirim kanalına girmesiyle gerçekleşir. Virüs, aşı ortaya çıkmadan önce tüm dünyada her yıl yaklaşık 2 milyondan fazla çocuğun hastanede yatarak tedavi almasına ve 400 binden fazla çocuğun ölümüne neden olmaktaydı. Aşı ile önlenebilen hastalıklardan olan Rota Virüsün aşı ücreti maalesef devlet tarafından karşılanmamaktadır.
Grip; ateş, öksürük, vücutta ağrı, boğaz ağrısı ve burun akıntısı gibi belirtilere neden olan, bununla birlikte hastanede yatmaya ve ölüme de yol açabilen bir virüs enfeksiyonudur. Aşılanması sonrasında hastalık daha hafif geçirilmektedir. Özellikle risk grubundakilerin aşılanmaları tavsiye edilmektedir. Grip aşısı ücreti devlet tarafından karşılanmayan aşılardandır.
Meningokokkal hastalık, Neisseria meningitidis bakterisinin yol açtığı, önceden hiçbir şeyi olmayan genç bireyleri dahi etkileyebilen ve tedavi edilmediği takdirde saatler içinde ölümcül olabilen veya kalıcı hasar bırakabilen bir hastalıktır. Bakterinin yol açtığı en sık ve en ciddi iki enfeksiyon, beyin ve omurilik zarının iltihabı olan menenjit ve bakteriyemi veya septisemi olarak adlandırılan kan dolaşımı enfeksiyonudur. Solunum yoluyla aktarılan damlacıklarla veya direkt temas ile bulaşır. Meningokokkal hastalık %10-15 oranında ölümcüldür. Sağ kalan hastaların %20’sinde uzuv kaybı, işitme kaybı, sinir sistemi problemleri veya beyin hasarı gibi sorunlar görülebilir. Bir çocuk hekimi olarak kesinlikle tavsiye ettiğimiz Meningokok Virüsü aşısı maalesef ücreti devlet tarafından karşılanmayan aşılar arasındadır.
HPV enfeksiyonu, Human Papilloma Virüs (HPV) adı verilen bir virüsün yol açtığı ve rahim ağzı kanseri ve genital bölgede siğillere neden olabilen bir enfeksiyondur. Özellikle makat ve dış üreme organlarının bulunduğu bölgeleri etkileyen tipi, en sık cinsel yolla bulaşan hastalıktır. Bu hastalık da aşılama ile önlenebilen hastalıklardandır ancak aşı ücreti devlet tarafından karşılanmamaktadır.